Język. Gwara podkrakowska i język literacki. Świetne dialogi Radczyni z Kliminą (a. I, sc. 4 i 7), dowcipny flirt Poety z Maryną (a. I, sc. 10 i 15), ironia w dialogu Racheli z Poetą (a. I, sc. 21 i 36). Subtelna indywidualizacja języka każdej z postaci. Zwroty, które stały się niemal przysłowiowe, np. Każden sobie rzepkę skrobie (a. I, sc. 4), Trza być w butach na weselu (a. I, sc. 12), Duch się w każdym poniewiera, a tu pospolitość skrzeczy ; chłop potęgą jest i basta (a. I, sc. 24), Polska to jest wielka rzecz (a. II, sc. 10), A to Polska właśnie (a. III, sc. 16); Miałeś, chamie, złoty róg (a. III, sc. 37).
 |
| Źródło |
Interpretacja. Dramat psychologiczno-fantastyczny lub dramat narodowy.
Mity narodowe:
- mit chłopa-kosyniera, por. Kościuszko pod Racławicami Jana Matejki,
- mit wspólnej sprawy "panów" i "ludu" ("z szlachtą polską polski lud"),
- mit przywódczej roli inteligencji, jej odpowiedzialności za naród,
- mit zmartwychwstania Polski, por. postać Wernyhory, znaną z Beniowskiego oraz Snu srebrnego Salomei Juliusza Słowackiego i innych romantyków.
Mity narodowe:
- mit chłopa-kosyniera, por. Kościuszko pod Racławicami Jana Matejki,
- mit wspólnej sprawy "panów" i "ludu" ("z szlachtą polską polski lud"),
- mit przywódczej roli inteligencji, jej odpowiedzialności za naród,
- mit zmartwychwstania Polski, por. postać Wernyhory, znaną z Beniowskiego oraz Snu srebrnego Salomei Juliusza Słowackiego i innych romantyków.
.jpg) |
| Źródło |
Symbole.
Postaci/osoby: Widmo (zmarłego duch narzeczonego Marysi) - symbol miłości romantycznej; Stańczyk (wewnętrzny głos Dziennikarza) - symbol mądrości; Rycerz (Zawisza Czarny; uosobienie pragnień Poety) - symbol honoru i patriotyzmu; Hetman (Branicki, targowiczanin) - symbol zdrady, fałszu, magnackiego egoizmu; Upiór (Jakub Szela, przywódca rabacji chłopskiej, 1846 r.) - symbol chłopskiej zemsty (krwawej) na panach; Goście weselni - symbol narodu; Osoby dramatu - symbole przeszłości Polski, tradycji; Wernyhora (legendarny kozacki wieszcz ukraiński) - symbol czynu, zwiastun niepodległości, ofiarowuje Gospodarzowi złoty róg.
Rzeczy: Złoty róg - symbol walki i czynu, Gospodarz oddaje go Jaśkowi, a ten go gubi; złota podkowa - symbol szczęścia, powodzenia, Wernyhora ją gubi, a Gospodyni znajduje, ale chowa. Znaczy to: 1/chwiejność, niezdecydowanie chłopstwa, pazerność?; 2/zapowiedź szczęśliwego zakończenia, ale w przyszłości?; czapka z piór - symbol przywiązania do błahostek, spraw tylko materialnych; sznur - symbol niewoli; Dzwon Zygmunta - symbol wielkości Polski; kosy - symbol walki (por. Racławice).
Gesty, sceny: gest wręczenia złotego rogu - wskazanie misji (politycznej); chata bronowicka - symbol Polski (są tu wszystkie polskie problemy); taniec chocholi - symbol zniewolenia, marazmu, niemocy, błędne koło:
Finalny obraz (…) w swej niesamowitej ekspresji zrywa dotąd ciągnione wątki zarówno osadzonych w mocnych realiach satyry, jak i literackiej i baśniowej fantastyki. Na ich miejscu zostaje skonstruowany pełen wyrazu wielki obraz-symbol, którego waga w budowie utworu tak przemożna, iż zdolny jest narzucić wymowie Wesela to, co nazwano „tragizmem idei” (Jan Nowakowski).
Postaci/osoby: Widmo (zmarłego duch narzeczonego Marysi) - symbol miłości romantycznej; Stańczyk (wewnętrzny głos Dziennikarza) - symbol mądrości; Rycerz (Zawisza Czarny; uosobienie pragnień Poety) - symbol honoru i patriotyzmu; Hetman (Branicki, targowiczanin) - symbol zdrady, fałszu, magnackiego egoizmu; Upiór (Jakub Szela, przywódca rabacji chłopskiej, 1846 r.) - symbol chłopskiej zemsty (krwawej) na panach; Goście weselni - symbol narodu; Osoby dramatu - symbole przeszłości Polski, tradycji; Wernyhora (legendarny kozacki wieszcz ukraiński) - symbol czynu, zwiastun niepodległości, ofiarowuje Gospodarzowi złoty róg.
Rzeczy: Złoty róg - symbol walki i czynu, Gospodarz oddaje go Jaśkowi, a ten go gubi; złota podkowa - symbol szczęścia, powodzenia, Wernyhora ją gubi, a Gospodyni znajduje, ale chowa. Znaczy to: 1/chwiejność, niezdecydowanie chłopstwa, pazerność?; 2/zapowiedź szczęśliwego zakończenia, ale w przyszłości?; czapka z piór - symbol przywiązania do błahostek, spraw tylko materialnych; sznur - symbol niewoli; Dzwon Zygmunta - symbol wielkości Polski; kosy - symbol walki (por. Racławice).
Gesty, sceny: gest wręczenia złotego rogu - wskazanie misji (politycznej); chata bronowicka - symbol Polski (są tu wszystkie polskie problemy); taniec chocholi - symbol zniewolenia, marazmu, niemocy, błędne koło:
Finalny obraz (…) w swej niesamowitej ekspresji zrywa dotąd ciągnione wątki zarówno osadzonych w mocnych realiach satyry, jak i literackiej i baśniowej fantastyki. Na ich miejscu zostaje skonstruowany pełen wyrazu wielki obraz-symbol, którego waga w budowie utworu tak przemożna, iż zdolny jest narzucić wymowie Wesela to, co nazwano „tragizmem idei” (Jan Nowakowski).
 |
| Źródło |
Scenografia. Synteza sztuk. Symbolizm. Scenografia - skomponowana z „przestrzeni, barw i światła”. Niektóre jej elementy nie przystają do siebie, sugerując tym samym głębsze znaczenie, np. akt 1 - szable „szlacheckie” i skrzynia „chłopska”; akt 2 – scena staje się mroczną przestrzenią pojawiania się zjaw, niemal nieokreślonym tłem dla ich dialogów z osobami „realnymi” (Nowakowski); akt 3 – wraz z przeobrażaniem się w akcie ostatnim całej rozbudowanej sytuacji w paradoksalny ciąg zaskakujących obrazów, rozsadzających „rzeczywistość”, poszerzających przestrzenie, narzucających nastrój i napięte oczekiwanie, nasycanych wreszcie coraz to intensywniej wartościami symbolicznymi – przemienia się także scenografia, aż staje się jakąś wizją nierealną, fantastyczną, świetliście błękitnym tłem jakby do snu, dla fantasmagorii i magicznego zaczarowania (Nowakowski).
 |
| Źródło |
Wpływ dramatu Richarda Wagnera (synteza sztuk): monumentalizm, wielkie sceny zbiorowe; równoległość wątków o różnej estetyce, np. współwystępowanie elementów realistycznych obok fantastycznych, łączenie różnych nastrojów; rola przyrody, ożywienie jej niektórych elementów; obszerne didaskalia; elementy plastyczne (np. rozbudowana scenografia) i muzyczne (śpiew, taniec); przedmioty i sceny symboliczne.
Dla chcących wiedzieć więcej. Czy zauważyłe(a)ś, że do motywu złotego rogu nawiązała Maria Konopnicka w 3 zwrotce Roty? (Pójdziem, gdy zabrzmi złoty róg). Chocholi taniec, błędne koło – to również ważny motyw. Błędne - w znaczeniach: 1/ fałszywe, 2/ zabłąkane, będące w sytuacji bez wyjścia, w malarstwie już wspomnieliśmy. Teraz kilka przykładów (w drugim sensie) z literatury. Przede wszystkim - baśnie ludowe, ale też:
- Zaczarowane koło (1900) Lucjana Rydla,
- niedokończony dramat Walka dusz (1897) Tadeusza Micińskiego,
- nawiązania do danse macabre, np. dramat Taniec śmierci (1900) Augusta Strindberga,
- poemat Słowo o Jakubie Szeli (1926) Brunona Jasieńskiego. Tu - dwa tańce: 1/ chłopów na weselu Szeli, 2/ rzeź galicyjska, wystylizowana na chłopsko-pański taniec,
- powieść Trans-Atlantyk (1953) Witolda Gombrowicza. Finałowy symbol chocholego tańca - kuligu,
- powieść Popiół i diament (1947, pod obecnym tytułem - 1948) Jerzego Andrzejewskiego. Pijacki polonez w hotelu "Monopol", z udziałem tworzącej się w maju 1945 r. "nowej" władzy. Por. do Pana Tadeusza (tam - zachód słońca, tu - wschód - dosłowny i przenośny),
- dramat Tango (1964) Sławomira Mrożka. Inteligent (Artur) i cham (Edek). W finale - zamiast wesela mamy taniec nad trupem niedoszłego pana młodego (Artura),
- nowela filmowa Salto (1964) Tadeusza Konwickiego. Taniec śmierci (salto mortale) Kowalskiego - jak taniec Chochoła.
Dla chcących wiedzieć więcej. Czy zauważyłe(a)ś, że do motywu złotego rogu nawiązała Maria Konopnicka w 3 zwrotce Roty? (Pójdziem, gdy zabrzmi złoty róg). Chocholi taniec, błędne koło – to również ważny motyw. Błędne - w znaczeniach: 1/ fałszywe, 2/ zabłąkane, będące w sytuacji bez wyjścia, w malarstwie już wspomnieliśmy. Teraz kilka przykładów (w drugim sensie) z literatury. Przede wszystkim - baśnie ludowe, ale też:
- Zaczarowane koło (1900) Lucjana Rydla,
- niedokończony dramat Walka dusz (1897) Tadeusza Micińskiego,
- nawiązania do danse macabre, np. dramat Taniec śmierci (1900) Augusta Strindberga,
- poemat Słowo o Jakubie Szeli (1926) Brunona Jasieńskiego. Tu - dwa tańce: 1/ chłopów na weselu Szeli, 2/ rzeź galicyjska, wystylizowana na chłopsko-pański taniec,
- powieść Trans-Atlantyk (1953) Witolda Gombrowicza. Finałowy symbol chocholego tańca - kuligu,
- powieść Popiół i diament (1947, pod obecnym tytułem - 1948) Jerzego Andrzejewskiego. Pijacki polonez w hotelu "Monopol", z udziałem tworzącej się w maju 1945 r. "nowej" władzy. Por. do Pana Tadeusza (tam - zachód słońca, tu - wschód - dosłowny i przenośny),
- dramat Tango (1964) Sławomira Mrożka. Inteligent (Artur) i cham (Edek). W finale - zamiast wesela mamy taniec nad trupem niedoszłego pana młodego (Artura),
- nowela filmowa Salto (1964) Tadeusza Konwickiego. Taniec śmierci (salto mortale) Kowalskiego - jak taniec Chochoła.
 |
| Źródło |
Bibliografia (wybór, wszystkie pozycje dostępne w PBW)
Eustachiewicz Lesław, Wesele Stanisława Wyspiańskiego, Warszawa 1975 (i wydania późniejsze).
Jankiewicz Bożenna, Jak Wyspiański organizuje wyobraźnię odbiorcy "Wesela"?, "Język Polski w Liceum" 2008/2009, z. 4, s. 78-90.
Eustachiewicz Lesław, Wesele Stanisława Wyspiańskiego, Warszawa 1975 (i wydania późniejsze).
Jankiewicz Bożenna, Jak Wyspiański organizuje wyobraźnię odbiorcy "Wesela"?, "Język Polski w Liceum" 2008/2009, z. 4, s. 78-90.
Michałek Barbara, Opracowania lektur i wierszy [bibliografia, online] - http://katowice.pbw.katowice.pl/ib/oprac_lektur_i_wierszy.pdf
Nawrocki Rafał, Historia powraca upiorem. Rewizja narodowej imaginacji w "Weselu" Stanisława Wyspiańskiego, "Język Polski w Liceum" 2009/2010, nr 2, s. 34-43.
Nowakowski Jan, Wstęp, w: Wyspiański Stanisław, Wesele, Wrocław 1973 (i wydania późniejsze).
Sztaudynger Stefania, Wesele Stanisława Wyspiańskiego, Warszawa 1963 (i wydania późniejsze).
Węgrzyniak Rafał, Wokół "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego, Wrocław 1991. ISBN 83-04-03710-6.
Ziejka Franciszek, Wesele w kręgu mitów polskich, wyd. 2 poszerz., Kraków 1997. ISBN 83-08-02681-8.
Nowakowski Jan, Wstęp, w: Wyspiański Stanisław, Wesele, Wrocław 1973 (i wydania późniejsze).
Sztaudynger Stefania, Wesele Stanisława Wyspiańskiego, Warszawa 1963 (i wydania późniejsze).
Węgrzyniak Rafał, Wokół "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego, Wrocław 1991. ISBN 83-04-03710-6.
Ziejka Franciszek, Wesele w kręgu mitów polskich, wyd. 2 poszerz., Kraków 1997. ISBN 83-08-02681-8.
 |
| Źródło |
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz