7 kwietnia obchodzimy Dzień Pracownika Służby Zdrowia i Światowy Dzień Zdrowia, 5 maja - Międzynarodowy Dzień Położnej, 12 maja - Międzynarodowy Dzień Pielęgniarek, 17 września - Światowy Dzień Bezpieczeństwa Pacjenta, 1 października - Międzynarodowy Dzień Lekarza, a 18 października - wspomnienie św. Łukasza, patrona lekarzy. Można więc o nich pisać przez cały rok. Dziś będzie o niektórych literackich ujęciach chorób. Na ogół pominiemy wskazane TUTAJ.
Choroby genetyczne, czyli zespół Turnera (np. "Diagnoza" Jennifer Haigh) i zespół Downa ("Cela. Odpowiedź na zespół Downa" Anny Sobolewskiej).
Choroby metaboliczne, np. podagra („Pamiętniki” Giovanniego G. Casanovy, „Zemsta” Aleksandra Fredry).
Choroby neurologiczne, to np. epilepsja ("Tancerz mecenasa Kraykowskiego" Witolda Gombrowicza) lub guz mózgu („Con amore” Krystyny Berwińskiej, TUTAJ, "Oswoić los" Anny Cholewy-Selo)… Migrena i inne bóle głowy, np. globusy Emilii Korczyńskiej w „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej, migrena Izabeli w „Lalce” Bolesława Prusa, przypadłość Poncjusza Piłata z „Mistrz i Małgorzaty” Michaiła Bułhakowa oraz matki bohatera opowiadania „Karakony” ze zbioru „Sklepy cynamonowe” Brunona Schulza, wreszcie cała plejada innych postaci z podobnymi przypadłościami. Wybrane książki: „Duma i uprzedzenie” oraz „Manfield Park” Jane Austen, „Tajemniczy ogród” Frances Hodgson Burnett, „Bez dogmatu” Henryka Sienkiewicza, proza Virginii Woolf, „Moralność Pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej, „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza, „Harry Potter” J.K. Rowling, zaś w poezji - „Śmierć inteligenta. Hagiografia” Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, wiersze Emily Dickinson (TUTAJ)… Mózgowe porażenie dziecięce, np. „Kariatyda i Malutek” Katarzyny Dziury… Udar mózgu, paraliż, np. "Skafander i motyl" Jeana-Dominique'a Bauby'ego.
Choroby nowotworowe, czyli „Oddział chorych na raka” Aleksandra Sołżenicyna jako metafora totalitarnego państwa czy nowotwór mózgu, na który cierpiał doktor Dobraniecki z „Profesora Wilczura” Tadeusza Dołęgi-Mostowicza.
Choroby pasożytnicze: malaria (daw. zimnica, febra). Najbardziej znany przykład: przypadek Nel z „W pustyni i w puszczy” Henryka Sienkiewicza… Wszawica, świerzb: opowiadania z tomu „Pożegnanie z Marią” Tadeusza Borowskiego (TUTAJ, oraz wiersz pod takim tytułem), literatura wojenna i obozowa.
Choroby układu krwiotwórczego, to m.in. anemia, na którą cierpi Marcel z „Doliny Światła” Aleksandra Minkowskiego i białaczka ("Oskar i pani Róża" Erica-Emmannuela Schmitta).
Choroby układu oddechowego. Astma (choruje na nią Prosiaczek z "Władcy Much" Williama Goldinga, TUTAJ), ale też – ukazywana w literaturze znacznie częściej - gruźlica (daw. suchoty). Niektóre z licznych przykładów: "Dama Kameliowa" Alexandra Dumasa (syna), "Marta" Elizy Orzeszkowej, "Kamizelka" Bolesława Prusa, "Sonet XXXIX" (z cyklu "Z chałupy") Jana Kasprowicza, "Śmierć" Ignacego Dąbrowskiego, „Cokolwiek się zdarzy – niech uderza we mnie…” Stefana Żeromskiego, "Czarodziejska góra" Thomasa Manna, "Ciała i dusze” Maxence'a van der Meerscha (TUTAJ), „Brzezina” Jarosława Iwaszkiewicza.
Choroby weneryczne. Nie stronią od pisania o nich twórcy modernizmu: Stefana Żeromski („Dzieje grzechu”) i Gabriela Zapolska („O czym się nawet myśleć nie chce”).
Choroby ogólnoustrojowe, wielonarządowe, np. krzywica (rachityzm) - przypadłość syna Boba Cratchita z "Opowieści wigilijnej" Charlesa Dickensa, szkorbut, na który cierpi tytułowy bohater „Elegii o śmierci Ludwika Waryńskiego” Władysława Broniewskiego.
Choroby zakaźne. Tych jest w literaturze sporo. Cholera, np. "Cholera w Neapolu" Aleksandra Świętochowskiego, "Huzar na dachu" Jeana Giono (TUTAJ), "Miłość w czasach zarazy" Gabriela Garcii Márqueza… Dur brzuszny (tyfus), pojawiający się – jako wynik wyczerpania, przemęczenia nauką - u Gilberta Blythe’a w „Ani na uniwersytecie” Lucy Maud Montgomery, także "Siłaczka" Stefana Żeromskiego, literatura obozowa (Tadeusza Borowskiego i innych)... Dżuma: „Dekameron” Giovanniego Boccaccia, „Dziennik roku zarazy” Daniela Defoe, „Maska śmierci szkarłatnej” („Maska czerwonego moru”) Edgara Allana Poe'a, "Alpuhara" (z "Konrada Wallenroda") Adama Mickiewicza, "Ojciec zadżumionych" Juliusza Słowackiego, "Dżuma" Alberta Camusa (TUTAJ), "Karzeł" Pära Lagerkvista (TUTAJ), „Narcyz i Złotousty” Hermanna Hessego (TUTAJ), "Dżuma w Neapolu" Gustawa Herlinga-Grudzińskiego (zob. też przy temacie Maski, TUTAJ)… Krztusiec (koklusz), np. "Litania z czwartego piętra" Kazimierza Wierzyńskiego…Ospa, na którą umiera „Nana" Emila Zoli… Trąd. Choroba Naamana Syryjczyka (2 Krl 5,1-14), a w „Biblii” także m.in. w „Księdze Hioba”, „Ewangeliach” (Mk 1,40-45=Łk 5,12-16). Inne przykłady: "Ben-Hur" Lewisa Wallace'a, "Wieża" Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Metaforycznie: dramat "Trąd w Pałacu Sprawiedliwości" Ugo Bettiego, "Trędowata" Heleny Mniszkówny… Wścieklizna, np. „Profesor Wilczur” Tadeusza Dołęgi-Mostowicza.
Zaburzenia psychiczne i osobowości (borderline, choroba afektywna dwubiegunowa, paranoja, psychozy, schizofrenia i inne). Przykłady można mnożyć: "Hamlet" (Ofelia) i "Makbet" (Lady Makbet) Williama Szekspira (TUTAJ), "Wariat i zakonnica czyli Nie ma złego, Co by na jeszcze Gorsze nie wyszło" Stanisława Ignacego Witkiewicza, "Mistrz i Małgorzata" (Iwan Bezdomny) Michaiła Bułhakowa, "Chimeryczny lokator" Rolanda Topora, "Czuła jest noc" Francisa Scotta Fitzgeralda, "Lot nad kukułczym gniazdem" Kena Keseya, "Ptasiek" Williama Whartona, "Lśnienie" i "Misery" Stephena Kinga… Depresja psychiczna, niestabilność emocjonalna, np. „Szalona” Józefa Ignacego Kraszewskiego, „Pani Bovary” Gustave’a Flauberta, „Cierpienia młodego Wertera” Johanna Wolfganga Goethego, „Szklany klosz” Sylvii Plath.
Głębokie zaburzenia świadomości i przytomności. Śpiączka (koma), np. uczestnicy wyprawy Lindego z "W pustyni i w puszczy Sienkiewicza, "W twoich rękach. Dziennik matki" Glenys Carl, sfilmowana „Coma” Robina Cooka.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz