środa, 27 lutego 2019

Kącik Maturzysty - 101: Temat "ikoniczny" (polskie tańce narodowe). Esej. Środki stylistyczne

Zaczniemy dziś od tańca... (to tak postudniówkowo). A potem będzie esej (bardzo popularny wśród autorów pytań) i krótkie zadanko ze stylistyki literackiej. 

Pytania

Ćwiczenie 1
Nawiązując do ilustracji Michała Elwiro Andriollego do Pana Tadeusza, fragmentu Popiołu i diamentu Jerzego Andrzejewskiego oraz wybranego przez siebie utworu literackiego, przedstaw różne ujęcia polskich tańców narodowych w literaturze.
Andriolli, Ilustracje do "Pana Tadeusza", [wstęp Janina Wiercińska], Warszawa 1955
Za oknami słychać było ranny świergot ptaków. Przez szpary w kotarach padały w głębi na salę nikłe smugi światła. (…) Przy huczących dźwiękach poloneza, w półmroku (…) ruszyły pary pomiędzy stolikami w kierunku wyjścia. (…) Orkiestra grzmiała fałszywie wszystkimi instrumentami. Jeden pianista walił w fortepian nieomylnie i z taką silą, jakby go chciał rozwalić. (...) Pary wyciągnęły się w długi korowód i sztywno, trochę jak kukiełki podrygując i przeginając się, sunęły jedna za drugą, jednakowe w ruchach, zapatrzone przed siebie szklanymi, nie widzącymi oczami. Powoli, w miarę jak polonezowy pochód wraz z pośpieszającym za nim tłumem zbliżał się do wyjścia, sala pustoszała. Gdy już była całkiem pusta, spomiędzy stolików wyłonił się naraz Pieniążek (…) całkiem jeszcze pomimo kilku godzin snu pijany. Na plączących się nogach, gestykulując w rytm poloneza, podrygując i wykrzywiając się, przemaszerował przez opustoszały parkiet i dalej podążył za wszystkimi. Tamci już byli w hallu. Pełny blask dnia tam jaśniał. (…) Taneczny korowód, w rytm coraz odleglejszej orkiestry, sztywno i ospale wysuwać się począł na dwór. Dzień zapowiadał się piękny. (…) Kotowicz trwał chwilę w zachwycie.
- Wspaniale, niebywale - zamruczał.
I naraz na cały głos zawrzasnął:
- Niech żyje Polska!
Przez sekundę trwała cisza. Parę gołębi sfrunęło z hotelowego dachu. Potem, bardzo odległe, gdzieś pomiędzy wypalonymi ruinami zabłąkane echo głucho odkrzyknęło: Polska!


Objaśnienie. Akcja powieści toczy się w ciągu czterech dni (5- 8 maja 1946 r.) w Ostrowcu Świętokrzyskim. To okres tworzenia się komunistycznej władzy. W scenie balu w hotelu „Monopol” spotykają się prawie wszyscy bohaterowie: zarówno zwolennicy starego porządku, jak i nowej władzy. Tradycjonaliści. Przedstawiciele lewicy. Zakłamani karierowicze, szukający dla siebie miejsca w powstających strukturach.

Ćwiczenie 2
Podaj definicję eseju i kilka cech go charakteryzujących. Podaj tytuł i autora dzieła, od którego gatunek wziął nazwę.

Ćwiczenie 3
Znajdź i nazwij środki stylistyczne w podanym fragmencie wiersza Zachód Władysława Broniewskiego.

Biały dzień roześmiany
przeszedł po śniegu bosy,
zdjął kapelusz słomiany, rozsypał żytnie włosy.


Odpowiedzi

Ćwiczenie 1

Ilustracja do eposu przedstawia taneczny korowód, któremu przewodzi Podkomorzy prowadzący Zosię. To Polacy nawiązujący do tradycji patriotyczno-sarmackich. Fragment powieści Andrzejewskiego obrazuje "pijacki polonez", tańczony "na gruzach" dawnej Polski i w poczuciu niewiadomej, jaka czeka naród po wojnie i zmianie ustroju. Są w nim przedstawiciele dawnego porządku oraz zwolennicy tego, co nadchodzi: karierowicze, chwiejne "marionetki". Zakończenie tego fragmentu jest pesymistyczne. Polska chyba dla nich - poza wyjątkami - niewiele znaczy. Wojna we wszystkich pozostawiła trwałe rany.

Jaki inny tekst można wziąć pod uwagę? Taniec rodaków mamy przecież np. w Szlachcie w roku 1831 [Gdy naród do boju wystąpił z orężem…] Gustawa Ehrenberga, Dziadów części III Mickiewicza, Weselu Wyspiańskiego, Tangu Mrożka, w gorzkim La danse des Polonais Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego. Temat nie brzmi jednak: "Polacy tańczą", ale "polskie tańce narodowe", a do tych – dosłownie - należą: polonez, krakowiak, mazur, oberek, kujawiak. Najlepiej byłoby zatem wspomnieć Chłopów Reymonta. Przypomnijmy sobie fragmenty opisu wesela Boryny:

Z mazurska, chłopcy, a krzepko! (…) Muzyka rznęła siarczyście, zapamiętale, z mazowiecka… (…) I tańcowali!… Owe krakowiaki, (… ) drygliwe, baraszkujące, ucinaną, brzękliwą nutą i skokliwymi przyśpiewkami sadzone, jako te pasy nabijane, a pełne śmiechów i swawoli (…)…Owe mazury, długie kiej miedze, rozłożyste jako te grusze Maćkowe (…) …Owe obertasy, krótkie, rwane, zawrotne, wściekłe, oszalałe, zawadiackie a rzewliwe, siarczyste a zadumane i żalną nutą przeplecione, warem krwie ognistej tętniące a dobrości pełne i kochania (…).

Mamy tańce narodowe, prawda? Inne utwory: Wesele (por. początek krakowiaka: „Albośmy to jacy, tacy” zaintonowany przez Jaśka i Kaspra, Akt 1, sc. XXXIII); [Gdy polonez chopinowski…] Marii Konopnickiej; Dzikie wino Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego; Chopinowska cudna leci pieśń!... Artura Oppmana (Or-Ota). O arcypolskim polonezie w Panu Tadeuszu wspomina się także w opisie koncertu Jankiela. O mazurze np. w wierszach Testament Chopina Mariana Hemara, Jak sobie niektóra biedota wyobraża niebo Kazimiery Iłłakowiczowny, Chopinowska cudna leci pieśń!... Artura Oppmana (Or-Ota).
Ćwiczenie 2
Esej to krótki utwór napisany prozą, będący gatunkiem pogranicznym literatury (zawierającym elementy publicystyki, literatury naukowej i pięknej). Jego istotą jest połączenie logicznej wypowiedzi, zdyscyplinowanej kompozycji z luźnymi skojarzeniami, poetyckimi sformułowaniami, sentencjami i nieschematycznymi, oryginalnymi sformułowaniami. Może zawierać fragmenty dialogowe. Charakteryzują go także: otwarty, swobodny charakter; subiektywizm (indywidualizm w postrzeganiu zagadnień); refleksyjność; erudycyjność (nawiązania do innych tekstów); fragmentaryczność i otwarta oraz swobodna kompozycja; artystyczny styl (obecność środków stylistycznych, poetyckiego obrazowania oraz aforyzmów). Nazwa pochodzi od dzieła Próby (Essais) Michela Montaigne’a (wyd. 1580).

Ćwiczenie 3
Epitety: biały dzień, dzień roześmiany (epitet inwersyjny), kapelusz słomiany (epitet inwersyjny), żytnie włosy.
Personifikacje: dzień roześmiany, dzień (...) przeszedł (...) bosy, dzień (...) zdjął kapelusz, dzień (...) rozsypał (...) włosy.

poniedziałek, 25 lutego 2019

Restauracje, konfiserie, kawiarnie. Spacer po (dawnych) katowickich lokalach

Jeszcze raz powróćmy do kulinarnego tematu, ale - regionalnie. Jednocześnie będzie coś o dawnych reklamach, czyli temacie, który w wydziale bardzo lubimy.

W minionych miesiącach w czasopiśmie "Śląsk" (mamy w zbiorach wszystkie roczniki) był publikowany bardzo interesujący cykl artykułów Henryka Szczepańskiego o katowickich kawiarniach, cukierniach i restauracjach. Świetnie napisane teksty zdobiono m.in. fotografiami reklam własnych kawiarń, a także anonsów umieszczanych w prasie, programach teatralnych i księgach pamiątkowych lokali.
1
Miłośników historii Katowic zapraszamy na kulinarny szlak. Może wybiorą się na te ulice i zobaczą, co pod tymi numerami jest obecnie? Czy coś przetrwało? Chodźmy razem, przecież Rynek czy Teatralna to kilkanaście minut od naszej placówki!
2
A oto artykuły Henryka Szczepańskiego, które naprawdę warto przeczytać:

Biela był pierwszy i ostatni. Zapomniane kawiarnie Katowic, „Śląsk” 2017, nr 10, s. 58-63.
Teatralna i Europa w jednym stały domu, „Śląsk” 2018, nr 9, s. 46-49 [il. 1].
Astoria kontra Monopol, „Śląsk” 2018, nr 6, s. 26-31 [il. 2].
Zapomniane konfiserie Katowic, „Śląsk” 2018, nr 8, s. 44-49 [il. 3].
3

piątek, 22 lutego 2019

Nasze skarby - Beijing Rong bao zhai shi jian pu

Beijing Rong bao zhai shi jian pu. Książka, którą dzisiaj zaprezentujemy, ma właśnie taki egzotyczny tytuł. Potocznie nazywamy ją „chińską książką”.

Wzbudza szczery podziw każdego, komu ją pokazujemy. To absolutny hit wszystkich lekcji o rzadkich zbiorach PBW.

Jest dwuczęściowa i ręcznie zilustrowana. Raczej należałoby stwierdzić, że sama stanowi wielką ilustrację. Jeden z naszych Czytelników, sinolog, przetłumaczył tytuł i część tekstów oraz stwierdził, że pozycja stanowi album chińskiego malarstwa.

Okładka – niezwykle barwna i piękna - została wykonana z jedwabiu. Tekst i ilustracje namalowano na ryżowym papierze. Na każdej stronie mamy cudowne wizerunki wschodnich roślin, zwierząt i krajobrazów. Obok nich - napisy.

Tego nie da się opowiedzieć. Po prostu – trzeba zobaczyć!

Beijing Rong bao zhai shi jian pu, cz. 1 i 2, wyd. 3, Pekin, Rong Bao Zhai, 1951 (sygnatura: ZS 100055/1-2)

środa, 20 lutego 2019

Kącik Maturzysty - 100: Wady i słabości ludzkie w tekstach kultury

Zagadnienie zawarte w powyższym temacie pojawiło się na jednym ze spotkań z młodzieżą. Takie pytanie zadała jedna ze słuchaczek. Oto odpowiedź (w wyborze, bo wad mamy więcej, niestety!). Gdyby ktoś był zainteresowany wadami w filmie, niektóre przykłady znajdzie TUTAJ.

Nałogi
Alkoholizm
Np. Biblia (np. Rz 13,13; 1 Kor 6,9-10; Ef 5,18); mitologia grecka (np. Bachus i bachanalia); O doktorze Hiszpanie, Za pijanicami, Nagrobek opiłej babie (fraszki) Jana Kochanowskiego; Pijaństwo (satyra) i Monachomachia (poemat heroikomiczny) Ignacego Krasickiego; Zbrodnia i kara (Marmieładow) Fiodora Dostojewskiego; Mały Książę (Pijak) Antoine'a de Saint-Exupéry'ego.

Źródła: Adriaen Brouwer, Pijatyka, w: Levey Michael, Od Giotta do Cezanne'a. Zarys historii malarstwa, [przeł. Maria i Stanisław Bańkowscy], wyd. 3, Warszawa 1981, s. 204.
Nicolas Poussin, Bachanalie przed hermą Pana (1632–1633), w: Od Giotta…, s. 172.
William Hogarth, Ulica gorzałki (ryc., 1751), w: Paulson Ronald, William Hogarth, przeł. Halina Andrzejewska, Zofia Potkowska, Warszawa 1984, il. 29.


Narkomania
Np. My, dzieci z Dworca ZOO Christiane F.; Pamiętnik narkomanki Barbary Rosiek; Hera, moja miłość Anny Onichimowskiej; Ćpun Melvina Burgessa; Stokrotka. Rok z życia narkomanki Jana Pawła Krasnodębskiego; Osiem cztery Mirosława Nahacza; Dryf Jana Sobczaka; Narkomanka Józefa Stompora; Heroina Amadeo Visconsiniego (pseudonim); Narkotyki - niemyte dusze Stanisława Ignacego Witkiewicza.

Hazard (gry w kości, w karty itp.)
Np. Kostyrowie obozowi Zbigniewa Morsztyna; Gracz (satyra) Krasickiego; Gracz Fiodora Dostojewskiego; Hazard Joanny Chmielewskiej; Casino Royale Iana Fleminga; Droga żelazna Grahama Mastertona.

Źródła: Adriaen Brouwer, Chłopi grający w karty (Bójka przy grze w karty, ok. 1625-30), w: Białostocki Jan, Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej ery, wyd. 6 popr. i zm., Warszawa 2001, s. 492.
Francisco Goya y Lucientes, Gracze w karty (1778) – Wikipedia (TUTAJ). 
Paul Cézanne, Gracze w karty, w: Levey Michael, Od Giotta…, s. 311.

Chciwość, skąpstwo
Np. Biblia (np. Ef 5,3; Prz 20,21; Łk 12, 15-21); Kupiec wenecki Williama Shakespeare'a (Szekspira); Skąpiec Moliera; Skąpy (bajka) Krasickiego; Larwa Cypriana Kamila Norwida; Pan Geldhab Aleksandra Fredry; Opowieść wigilijna Charlesa Dickensa; Mały Książę (Bankier) de Saint-Exupéry'ego; liczne baśnie (np. Kwiat paproci Józefa Ignacego Kraszewskiego) i legendy (np. o złotej kaczce).

Źródła: Hieronymus Bosch, Śmierć skąpca (1490-1500), w: Wielcy malarze. Ich życie, inspiracje i dzieło. Nr 53, Warszawa 1999, s. 10.
Tadeusz Makowski, Skąpiec, w: Guze Joanna, Spotkania w muzeach świata, Warszawa 1976, s. 216.


Rozrzutność (por. też hazard)
Np. Biblia (Syn marnotrawny - Łk 15,11-32); Marnotrawstwo, Oszczędność, Żona modna (satyry) Krasickiego; Lalka Bolesława Prusa; Granica (Walerian Ziembiewicz) Zofii Nałkowskiej.

Źródło: Rembrandt Harmenszoon van R?n, Powrót syna marnotrawnego (1660?, 1662?, 1668?), w: Stopczyk Stanisław Krzysztof, Plastyka. Podręcznik dla klasy szóstej szkoły podstawowej, wyd. 12 popr., Warszawa 1998, s. 131.

Erotomania, cudzołóstwo, lubieżność, prostytucja, niewierność, zdrada małżeńska
Np. Biblia (Zuzanna i starcy – Dn 13, 5-62; cudzołóstwo - Wj 20,14; 1 Tes 4,3; 1 Kor 6, 9-10; nierządnica z Babilonu – Ap 17, 1-18); Świat zepsuty (satyra) Krasickiego; Niebezpieczne związki Pierre’a Choderlosa de Laclos; powieści Donatiena Alphonse'a Françoisa de Sade'a; Dama Kameliowa Alexandre'a Dumasa (syna); Zbrodnia i kara (Sonia) Dostojewskiego; Nana Emila Zoli; Anna Karenina Lwa Tołstoja; Chłopi (Antek, Jagna) Władysława St. Reymonta; Granica Nałkowskiej; Pianistka Elfriede Jellinek.

Źródła: Vittore Carpaccio, Kurtyzany (Weneckie damy, 1490-1495), w: Levey Michael, Od Giotta..., s. 60.
Paolo Veronese, Niewierność (ok. 1575), w: Levey Michael, Od Giotta..., s. 145.
Urs Graf, Sprzedajna miłość, w: Wielcy malarze… Cz. 150, Wrocław 2004, s. 29.


Karierowiczostwo
Np. Mieszczanin szlachcicem Moliera; Dziadów część III (Senator) Mickiewicza; Ojciec Goriot (Eugeniusz de Rastignac) Honoré de Balzaca; Granica Nałkowskiej; Kariera Nikodema Dyzmy Tadeusza Dołęgi-Mostowicza; Powrót prokonsula Zbigniewa Herberta.

Lenistwo
Np. Biblia (Prz 6,6; Prz 26, 14); Konik polny i mrówka Ezopa (też: Biernata z Lublina i Jeana de La Fontaine); Satyra na leniwych chłopów; Woły krnąbrne Ignacego Krasickiego; Leń Jana Brzechwy; Dyzio marzyciel Juliana Tuwima.

Źródła: Pieter Bruegel, Kraina lenistwa (Kraina szczęśliwości, Kraj pasibrzuchów, 1567), w: Levey Michael, Od Giotta..., s. 99.
Nicolaes Maes (Maas), Leniwa służąca (1655), w: Levey Michael, Od Giotta..., s. 203.
William Hogarth, ryc. XI z cyklu Pracowitość i lenistwo: Leniwy czeladnik w drodze na miejsce egzekucji (1747), w: Białostocki Jan, Sztuka cenniejsza..., s. 573.


Próżność, narcyzm, pustota, kokieteria, beztroska, lekkomyślność, niestałość, chwiejność (charakteru), pogoń za modą, kosmopolityzm, także niedbalstwo, bałaganiarstwo
Np. Mitologia grecka (Narcyz); Żona modna, Świat zepsuty (satyry) Krasickiego; Pan Tadeusz (Telimena, Hrabia), Dziadów część III (Salon warszawski) Mickiewicza; Lalka (Izabela Łęcka, Wąsowska, Starski, Liciński) Prusa; Quo vadis (Neron) Henryka Sienkiewicza; Portret Doriana Graya Oscara Wilde'a; Granica (Walerian i Zenon Ziembiewiczowie) Nałkowskiej; Mały Książę (Próżny, Róża) de Saint-Exupéry'ego; Przygody rycerza Szaławiły Jana Brzechwy.
 Źródła: Caravaggio, Narcyz (1597–1599), w: Wielcy malarze…, Nr 55, Warszawa 1999, s. 30.
François Lemoyne (Le Moyne), Narcyz (1728), w Levey M., Od Giotta..., s. 214.


Łakomstwo, obżarstwo
Np. Biblia (Flp 3, 17-21); Odyseja (zalotnicy Penelopy) Homera i mitologia grecka (niektóre uczty na Olimpie); Monachomachia Krasickiego; Quo vadis (uczty u Nerona) Sienkiewicza; Dyzio marzyciel Tuwima; Biesiada u hrabiny Kotłubaj Witolda Gombrowicza.

Źródło: Florent Quellier, Obżarstwo, czyli zachłanność brzucha w średniowieczu, przeł. Beata Spieralska, "Mówią Wieki"2013, nr 5, s. 31-33.

Obłuda, hipokryzja, kołtuneria
Np. Biblia (Mt 23, 13-33); Na nabożną (fraszka) Kochanowskiego; Świętoszek Moliera; Dewotka, Malarze (bajki), Złość ukryta i jawna (satyra) Krasickiego; Zemsta (Rejent Milczek) Fredry; Moralność pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej; Mieszkańcy Tuwima.
Źródło: Giotto, Pocałunek Judasza (fragm., ok. 1306-1309), w Białostocki Jan, Sztuka cenniejsza..., s. 186.

Plotkarstwo, wścibstwo
Np. Biblia (Prz 20, 19; Prz 11,12-13 1 Tm 5, 12-13); Pochwała milczenia (satyra) Krasickiego; Lalka (Węgrowicz, Szprot, Deklewski, panna Meliton, Wirski, Misiewiczowa, Rzecki) Prusa (na ten temat zob. TUTAJ); Chłopi (plotki nt. Jagny) Reymonta.

Pycha
Np. Biblia (Wieża Babel – Rdz 11, 1-9; Syr 3, 26-29; Mt 23, 12); Makbet Szekspira; Mędrek (satyra) Krasickiego; Kopciuszek (macocha i siostry) Charlesa Perraulta; Dziadów część III (Wielka Improwizacja, sen Senatora) Mickiewicza; Zbrodnia i kara (Raskolnikow) Dostojewskiego; Pycha Jana Lechonia.

Źródło: Pieter van der Heyden, Pycha (ryc., 1558) w: Wielcy malarze… Nr 56, Warszawa 1999, s. 8.

Zazdrość, zawiść
Np. Biblia (Kain i Abel = Rdz 4,1-16; Józef i jego bracia - Rdz 37;  Saul - 1 Sm 18,5-16); mitologia grecka (np. jabłko niezgody, Atena wobec Arachne, Apollo wobec Marsjasza, Hera); Makbet, Otello Szekspira; Lalka (scena w pociągu) Prusa; Chłopi (Maciej i Antek) Reymonta; Granica Nałkowskiej; Apollo i Marsjasz Zbigniewa Herberta.

Źródło: Lucas Cranach Starszy, Skutki zazdrości, w: Wielcy malarze... Cz. 150, Wrocław 2004, s. 29.

poniedziałek, 18 lutego 2019

Czy znasz te desery?

Mamy karnawał, czyli powinno być wesoło i słodko. Proponujemy krótki konkurs, który można wykorzystać jako pomysł dla podobnych przedsięwzięć w szkołach, bibliotekach lub innych placówkach. Jeśli ktoś posiada dodatkowe zasoby finansowe, może zechce wykonać te smakołyki w celu degustacji? Nie zachęcamy do tego w jakiś specjalny sposób, ale inspirujemy.

Ps. Ponieważ niektóre desery mogą być mniej znane, obok odpowiedzi podajemy wyjaśnienia dotyczące składników. Tekst ilustrujemy wyborem pozycji o tematyce „kulinarno-deserowej” z naszych zbiorów.
1
Pytanie
Z jakiego kraju (części świata - w przypadku większej liczby państw) pochodzą:
a) Turrón.
b) Tort Sachera.
c) Dżamilah.
d) Kalva.
e) Zabaione.
f) Cymes.
g) Ghéraiba.
h) Tiba yoka.
i) Cocadas.
j) Mandazi.
k) Basler Brundi.
2
Odpowiedzi
a) Peru. To deser wyglądający jak duże, kwadratowe ciastko, zrobiony z karmelu, miodu i słodkiego ziemniaka.
b) Austria. Wykwintny tort składający się z czekolady (lub kakao), cukru i cukru pudru, gęstej słodkiej śmietanki, mleka, masła, mąki, jajek oraz marmolady morelowej.
c) Maghreb - Afryka Północna (Algieria, Maroko, Tunezja). To placek z daktyli, migdałów, cukru, masła, jajek i mąki ziemniaczanej.
d) Grecja. Deser z kaszy manny, masła, cukru, mleka i cynamonu.
e) Włochy. Deser gorący z żółtek, cukru, białego wytrawnego wina i skórki z cytryny.
f) Deser żydowski z ziemniaków, suszonych śliwek, miodu, cukru, kurzego smalcu, gałki muszkatołowej i soli.
g) Maroko. Bułeczki z mąki, sezamu, masła, oliwy i cukru pudru.
h) Afryka. Banany moczone w wiśniówce, zapiekane i podawane z tym, w czym się moczyły, oraz posypane cukrem pudrem.
i) Ameryka Południowa. Kulki (stożki, babeczki) z wiórków kokosowych, jajek i skondensowanego mleka.
j) Kenia. Ciasteczka podawane na ciepło, wykonane z mąki pszennej, proszku do pieczenia, jajek, cukru, cynamonu, masła roślinnego, mleka, imbiru, soli i wody.
k) Szwajcaria. Składniki znajdziemy TUTAJ. Ps. W tym samym miejscu - także gotowe przepisy na inne smakołyki.
3
Książki (ilustracje)
1/ Jan Czernikowski, Ciasta, ciastka, ciasteczka. Wypiek domowy, wyd. 12, Warszawa 1987. ISBN 83-225-0179-X (sygnatura: 120072)
2/ Alina i Paulina Fedak, ABC sztuki kulinarnej. Przez żołądek do serca, wyd. 2, Warszawa 1986. ISBN 83-225-0125-0 (sygnatura: 115285)
3/ Alina i Paulina Fedak, Vademecum łakomczucha czyli Mnóstwo przepisów na desery, leguminy i inne smakołyki, Warszawa 1987. ISBN 83-225-0187-0 (sygnatura: 120584)
4/ Maria Iwaszkiewicz, Gawędy o przyjęciach, Warszawa 1975 (sygnatura: 67905
)
4

piątek, 15 lutego 2019

Książki (nie)zapomniane - Autobus do krainy marzeń

Teraz się spróbujemy! - Takie wyzwanie rzuca bogatemu miastu Eugeniusz de Rastignac w zakończeniu Ojca Goriota Honoré de Balzaca. Ponad sto lat później podobne, dumne słowa formułuje parweniusz z Nowego Meksyku, wyruszając na podbój Nowego Jorku. Dwudziestokilkuletni przystojniak, świadomy swojej urody oraz (sporych) możliwości jej spieniężenia. Nocny kowboj, sławna przed laty, sfilmowana powieść JAMESA LEO HERLIHY'EGO (1927-1993).

Joe Buck, barczysty, zuchwały, stuprocentowo męski. I naiwny jak dziecko. Takie też ma doświadczenie życiowe. Żadne. Jako nieślubny syn nieznanych rodziców i pracownik podrzędnego baru w prowincjonalnym mieście, nie liczy się w lokalnym społeczeństwie. Jedno wie - podoba się kobietom. Z tego można żyć...

I oto dalekobieżny autobus unosi to dorosłe dziecię do krainy marzeń. Do występnego miasta. Do ziemskiego raju. Plan jest prosty. Iść sobie na Times Square i zdać się na los szczęścia.

Wieczorny spacer po ruchliwej ulicy nie wygląda tak, jak go sobie wyśnił. Owszem, szybko wpada w oko Cass, która chętnie zaprasza go do siebie, ale w końcu to on jej za ten pobyt płaci, nie mogąc znieść widoku kobiecych łez...

Kolejna spotkana postać to Rico Rizzo z Bronxu, posiadający nieładny pseudonim, którego lepiej nie przytaczać. Budzący litość kaleka, podający nowo poznanemu naiwniakowi adres rzekomego sutenera. I znowu kowboj zostaje oszukany.

Nie wiedząc zupełnie, dokąd się udać (...), brnął coraz głębiej we wrzesień. Wkrótce miała nastać zima, a jeszcze wcześniej miały mu się skończyć pieniądze. Tak można streścić jego kolejne dni i noce. A bardziej szczegółowo: odszukanie Rica, z którym zamieszkuje, chłód, głód, wyczekiwanie w niegościnnych bramach na małe okazje. Rizzo okazuje się niezły w drobnych kradzieżach, ale trudno z tego wyżyć. Wreszcie olśnienie, nagła decyzja. Pojadą na Florydę! Bo Rico jest poważnie chory.

I jadą. Joe już nie pragnie pieniędzy od zasobnych kobiet. Wpatrując się w skuloną, zziębniętą postać oszusta, a obecnie jedynego bliskiego mu człowieka, podejmuje postanowienie. Zostanie bufetowym i pomywaczem. Przecież tym ostatnim już był. Zna fach. Zaopiekuje się bezbronnym chucherkiem, które już go teraz nie drażni, ale wzrusza swą nieporadnością. Nagły przypływ czułości wobec kaleki zalewa jego serce i wycisza wygórowane pragnienia. Miami naprawdę jest blisko. Tylko 40 minut i będą na miejscu...

Ale właśnie ta 40 minuta przed metą odmienia wszystko. Na zawsze. Zakończenie wywołuje wstrząs. Trudno je zaakceptować. Książka właśnie taka jest. Brutalna, chwilami nawet drastyczna, ale przeniknięta - na pozór niedostrzegalną, ale wzbierającą - nutą liryzmu. Niełatwa w odbiorze. I przerażająco smutna.

Ps. Adaptację filmową wyreżyserował John Schlesinger (1969). Role główne zagrali: Jon Voight (Joe Buck), Dustin Hoffman (Rico Rizzo).

Herlihy James, Nocny kowboj, tł. Tomasz Mirkowicz, wyd. 2, Warszawa 1989 (sygnatura: 126439). Ponadto – wyd. 1, 1979 r. (sygnatura:  86128)

środa, 13 lutego 2019

Kącik Maturzysty - 99: Temat „ikoniczny” (bitwa, batalistyka w tekstach kultury). Gramatyka (słowotwórstwo)

Dzisiaj dwa ćwiczenia. Kolejny temat „ikoniczny” i zagadnienie słowotwórcze.

Pytania

Ćwiczenie 1

Nawiązując do obrazu Bitwa pod Issos (1529) Albrechta Altdorfera, fragmentu Pieśni V. O Fridruszu, który pod Sokalem zabit od Tatarów Roku Pańskiego 1519 Mikołaja Sępa Szarzyńskiego oraz dwóch wybranych przez siebie tekstów kultury, omów różne sposoby przedstawienia bitew w tekstach kultury.
źródło: Jan Białostocki: Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej ery, Warszawa 2001, s. 368
(…) jako z działa śmiertelnego
Kamień, płomienia gwałtem siarczystego
Z hukiem wyparty, jako przez wiatr rzadki
Leci przez ciała dając im upadki,

Tak mężny Fridrusz, gniewy ślachetnemi
Zapalon, z zamku z krzyki rycerskiemi
Wypadł i przeszedł zastęp niezliczony
Swą i tatarską prawie krwią zjuszony.

Tam zaś, by tygrys, gdy swe baczy dzieci
Miedzy myśliwcy, choć tysiąc strzał leci,
Wpada w pośrodek, nie o ratunk dbając,
Ale o pomstę, szkodzi i konając.

Taki był on mąż: widząc swój lud zbity,
Drugi związany, aż go znamienity
Duch ze krwią odbiegł, padł.
(…)

Ćwiczenie 2

Wyjaśnij zasadę utworzenia wyrazów: goryl, hipermarket, kabel, lekarz, notebook, T-shirt, zmywarka, żaroodporny.

Odpowiedzi

Ćwiczenie 1
Tematem obrazu Altdorfera jest bitwa Aleksandra Wielkiego z wojskami Dariusza, króla perskiego (listopad 333 r. p.n.e.), pokazana „z lotu ptaka”, jakby z chmur. Pomimo panoramicznego ujęcia, chaos walki jest pozorny, bo wszystkie szczegóły i postaci przedstawiono bardzo precyzyjnie. W centrum, tuż pod sznurem zwisającym z umieszczonej na górze tablicy, widzimy Aleksandra. Usytuowanie postaci wodza w środku walki i pod napisem, niejako „między niebem a ziemią”, sugeruje jego doniosłe znaczenie w dziejach. Ruchy walczących stron mają odbicie w układzie chmur ponad głowami wojowników. Wzburzeniu wśród wojowników odpowiada poruszenie i udramatyzowanie otaczającego ich pejzażu. Ruch, którego tu jest pełno, sprawia jednak wrażenie w pełni uporządkowanego, bo na Ziemi „kontroluje” go wódz, a „kosmiczna” perspektywa upewnia nas w przekonaniu, że nad wzburzonymi obłokami także jest panujący nad wszystkim Obserwator (z tej perspektywy oglądamy przebieg działań).

Opis bitwy w wierszu Sępa Szarzyńskiego także jest dynamiczny. Rozpoczyna go rozbudowane porównanie (dwie strofy), ale zasadniczym „budulcem” są liczne przerzutnie, inwersje i czasowniki ruchu (wyparty, leci, wypadł, wpada). Odwagę rycerza podkreśla nie tylko porównanie (by tygrys = jak tygrys), ale też zdania:  przeszedł zastęp niezliczony, szkodzi i konając (= nawet konając, szkodzi).

Inne teksty kultury, w których przedstawiono bitwy, to liczne obrazy, np. w Polsce: Szymona Boguszowicza (Bitwa pod Kłuszynem), Wojciecha Kossaka (przedstawienie bitew powstania listopadowego), Artura Grottgera (powstanie styczniowe, np. Bitwa), Jana Matejki (Bitwa pod Grunwaldem), Jerzego Kossaka (Cud nad Wisłą) itp.

Bitwy pojawiają się w filmach historycznych. Ukazują dzieje od najdawniejszych (np. Aleksander, reż. Oliver Stone, 2004), poprzez średniowiecze (np. Braveheart – Waleczne Serce, reż. Mel Gibson, 1995 i wiele filmów z cyklu arturiańskiego – zob. TUTAJ, TUTAJ i TUTAJ), kolejne epoki (np. Trylogia sfilmowana przez Jerzego Hoffmana; Gettysburg, reż. Ron Maxwell III, 1993), aż po II wojnę światową (np. Przełęcz ocalonych, reż. Mel Gibson, 2016; Dywizjon 303. Historia prawdziwa, reż. Denis Delić, 2018) i okres późniejszy (np. Czas Apokalipsy, reż. Francis Ford Coppola, 1979).

Bitwy w literaturze to temat również bardzo szeroki. Z epiki można wziąć pod uwagę np. Iliadę Homera; Pieśń o Rolandzie (np. bitwa w wąwozie Roncevaux); Jerozolimę wyzwoloną Torquata Tassa (dzieje pierwszej krucjaty); Transakcję wojny chocimskiej Wacława Potockiego; Trylogię Henryka Sienkiewicza: Ogniem i mieczem (np. Zbaraż), Potop (niektóre bitwy z lat 1655-1656: pod Ujściem i Gołębiem, Jarosławiem, Kozienicami, Warką, Prostkami, oblężenie Jasnej Góry, Zamościa i Warszawy) i Pana Wołodyjowskiego (np. kamieniec Podolski), także Krzyżaków (Grunwald); Wojnę i pokój Lwa Tołstoja (np. Borodino); Pana Tadeusza (Księga IX) Adama Mickiewicza; Dywizjon 303 Arkadego Fiedlera; Szkice spod Monte Cassino Melchiora Wańkowicza; reportaże Corneliusa Ryana (Najdłuższy dzień, O jeden most za daleko) i wiele innych. Mamy też bitwę „na wesoło”, czyli Monachomachię Ignacego Krasickiego.

Dramat może reprezentować np. Makbet Williama Shakespeare’a (Szekspira), a lirykę – np. Sowiński w okopach Woli Juliusza Słowackiego; Reduta Ordona Mickiewicza; Dwie krople Zbigniewa Herberta lub Z głową na karabinie i inne wiersze Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.

Ćwiczenie 2
Goryl - neosemantyzm, wyraz posiadający pierwotnie inne znaczenie (nazwa zwierzęcia), w nowym sensie oznacza "ochroniarza";
hipermarket - wyraz zapożyczony, złożenie;
kabel - neosemantyzm, wyraz posiadający pierwotnie inne znaczenie ("przewód elektryczny"), w nowym sensie oznacza "donosiciela";
lekarz - nazwa zawodu, utworzona przez dodanie do tematu lek- formantu -arz;
notebook – zapożyczenie z języka angielskiego;
T-shirt - zapożyczenie z języka angielskiego;
zmywarka - nazwa przedmiotu, utworzona przez dodanie do tematu czasownika zmyw- formantu –ark(a);
żaroodporny - złożenie z dwóch tematów z pomocą śródrostka -o-.

poniedziałek, 11 lutego 2019

Romeo i Julia, Tristan i Izolda, Abelard i Heloiza…, czyli o jednym odcieniu miłości (w literaturze)

Romeo i Julia. Tristan i Izolda. Abelard i Heloiza. Wielcy kochankowie zainspirowali niejeden tekst kultury - dzieło literackie, filmowe, muzyczne czy plastyczne. Dzisiaj wspomnimy tylko niektóre utwory literackie.

Romeo i Julia. Gdy o nich myślimy, nasuwa się skojarzenie: Ignacy Hołowiński (pseud. Żegota Kostrowiec, Ignacy Kefaliński, 1807-1855)... Nie wiemy, kto to? Ano, ważna figura. Arcybiskup mohylewski, profesor Uniwersytetu Kijowskiego, później Akademii Duchownej w Petersburgu oraz - co dla nas najistotniejsze - pierwszy tłumacz dzieł Williama Shakespeare'a na język polski, które wydał w Wilnie, w latach 1839–1841. Nie były to "dzieła wszystkie" mistrza, ale sześć dramatów: Romeo i Julia, Hamlet, Sen nocy letniej (czyli tutaj Sen w wigilią św. Jana), Makbet, Król Lear i Burza. Przekłady były ponoć marne, ale początki są zawsze trudne. A oto już niektóre nawiązania do słynnej tragedii.
źródło
Najpierw poezja. Dwa wiersze pod takim samym tytułem: W Weronie. Jeden jest autorstwa Cypriana Kamila Norwida (od lat czytany w szkole średniej), a drugi - Marii Konopnickiej. W miarę współczesne odniesienia, to: Jestem Julią Haliny Poświatowskiej oraz Kochankowie z Kamiennej Agnieszki Osieckiej.

Prozę reprezentują Romeo i Julia na wsi szwajcarskiego pisarza, Gottfryda Kellera, o której szerzej niebawem napiszemy oraz Kochankowie z Marony Jarosława Iwaszkiewicza. Akcja tego drugiego opowiadania toczy się we wsi Marona. Ola, nauczycielka, poznaje Janka, gruźlika kurującego się w tutejszym sanatorium i Arka - jego przyjaciela. Rozpoczyna romans z Jankiem, co nie przypada do gustu mieszkańcom wioski ani władzom sanatorium. Trójkąt nieco przypominający Brzezinę tego pisarza.
źródło
Chociaż nie miało być o muzyce, nie potrafię odmówić sobie wspomnienia musicalu West side story (muz. Leonard Bernstein, scenariusz Arthur Laurents, także wspaniały film w reżyserii Roberta Wise’a i Jerome’a Robbinsa), który uwielbiam. A jeśli już musical, to i kolejny - Romeo i Julia czyli Sny w Weronie (muz. Janusz Stokłosa, choreografia i reż. Janusz Józefowicz). Jednak wróćmy do literatury.
źródło
Tristan i Izolda. Niezapomniani bohaterowie celtyckiej legendy, której najstarsze pisemne wersje pochodzą z XII stulecia. Najsłynniejsze są Dzieje Tristana i Izoldy, rekonstrukcja opowieści, mistrzowsko dokonana przez Josepha Bédiera w 1900 roku. Nawiązania poetyckie do tej tragicznej historii znajdujemy u Algernona Charlesa Swinburne'a (poemat Tristram of Lyonesse), Bolesława Leśmiana (Niedopita czara), Anatola Sterna (Isold szklanego pałacu), Aleksandra Wata (Iseut Złotowłosa; Izold Białego Domu), Haliny Poświatowskiej ([tutaj leży Izold jasnowłosa]), Ernesta Brylla (Tristan).
źródło
Wśród utworów prozą wymienię powieść Tristan 1946 Marii Kuncewiczowej – smutne losy doświadczonego znamieniem wojny Michała i Kathleen, irlandzkiej pielęgniarki, która ostatecznie zostaje żoną siedemdziesięcioletniego mężczyzny. Planujemy dokładniejsze omówienie tej pozycji.
źródło
Abelard i Heloiza. Średniowieczna para stała się w XX wieku podmiotem wnikliwej pracy naukowej Heloiza i Abelard autorstwa wybitnej mediewistki, Régine Pernoud. Do literatury pięknej trafiła wcześniej. Wystarczy wspomnieć chyba najsłynniejsze nawiązanie, czyli Nową Heloizę Jeana-Jacquesa Rousseau. Powieść Abelard i Heloiza Helen Waddell, innej znanej mediewistki, omówiłyśmy TUTAJ. Imię Heloizy wspomina nieszczęśliwy Gustaw w Dziadów części IV Adama Mickiewicza. Szczególnie „wierny” w nawiązaniach do pary średniowiecznych kochanków był poeta i autor piosenek, Jonasz Kofta. Wystarczy wspomnieć Śpiew Abelarda I, Śpiew Abelarda II oraz Abelarda i Heloizę.
źródło
Wielcy kochankowie. Można by wymieniać jeszcze wielu. W literaturze znajdujemy także sporo odniesień do Orfeusza i Eurydyki czy Antoniusza i Kleopatry. Może oni w przyszłości staną się bohaterami kolejnego opracowania?

piątek, 8 lutego 2019

Nasze skarby - Kodeks Wyszehradzki (reprint)

W listopadzie minionego roku świętowaliśmy jubileusz 90 lat istnienia PBW. Z tej okazji prezentowałyśmy na blogu niektóre wartościowe bądź z innych powodów niezwykłe zbiory - książki i czasopisma. Nic nie stoi na przeszkodzie, by pokazywać je nadal. Otwieramy nowy cykl - "Nasze skarby". Będziemy w nim (od czasu do czasu) pisać o szczególnych, niecodziennych pozycjach z naszych zasobów. Bo czyż każdy wie, że mamy np. książki w językach orientalnych, wydane na ryżowym papierze -

albo ogromny (pod względem formatu) reprint Kodeksu Wyszehradzkiego:
Okładka zewnętrzna i fragment tekstu
przy którym książka znormalizowanych rozmiarów jest mała, a "karzełek", czyli książeczka kilkucentymetrowa, zupełnie malutka:
"karzełki"
Właśnie zestawienie tych ekstremalnych pozycji było "hitem" jednej z lekcji dla nastolatków. Młodzi zapomnieli wówczas o komputerach, a chętnie fotografowali się z książkami arcydużymi i malutkimi. Od Kodeksu zatem dziś zaczniemy.

Codex Vysehradensis (Kodeks Wyszehradzki) to łacińskojęzyczny, rękopiśmienny, pięknie zdobiony pergaminowy ewangeliarz, pochodzący z (około) 1085 roku. Stanowi jeden z najważniejszych  zabytków kultury Republiki Czeskiej i znajduje się - jak łatwo się domyślić - w praskiej Bibliotece Narodowej.

Dokument liczy 108 kart. Powstał najprawdopodobniej z okazji koronacji Wratysława II (po 1032-1092) albo na jej pierwszą rocznicę. Nazwa pochodzi od miejsca jego przechowywania (do końca XVIII stulecia), czyli kościoła na praskim wzgórzu Wyszehrad.

Reprint (dwutomowy), który mamy w PBW, został wydany w Pradze przez "Pragopress" w 1970 roku. Wstęp, w języku czeskim, napisał František Kavka. Tekst równoległy - angielski, francuski, niemiecki i rosyjski. W stopce widnieje ponadto nazwisko wydawcy, Jiřego Mašina. Format dokumentu: 40 cm.
 Fotografie Kodeksu Wyszehradzkiego - Katarzyna Lis i Bożena Piotrowska. Fotografia pierwsza i druga (obok siebie) - Joanna Zganiacz.

środa, 6 lutego 2019

Kącik Maturzysty - 98: Owady w literaturze. Historia teatru. Słownictwo języka polskiego

Pierwsze Ćwiczenie powstało z inspiracji naszej Czytelniczki, która poprosiła o wskazanie niektórych dzieł literackich, w których pojawia się motyw owadów. Mamy nadzieję, że i ono, i kolejne okażą się pomocne w przygotowaniu do arcyważnego egzaminu.

Pytania

Ćwiczenie 1
Jakie funkcje pełni motyw owada(-ów) w literaturze?

Ćwiczenie 2
Oto ryciny teatrów. Wskaż teatry: antyczny (w starożytnej Grecji), elżbietański, barokowy i awangardowy (XX w.).

Ćwiczenie 3
Dobierz typowe powitania lub pożegnania do wymienionych osób. Zwróć uwagę, że niekiedy możesz wykorzystać więcej możliwości.

Powitania i pożegnania: Darzbór!; Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus!; Szczęść Boże!; Czuwaj!; Czołem!; Do widzenia!; Do jutra!; Cześć!
Osoby: kolega; osoba duchowna lub zakonna; nauczyciel; harcerz; generał; górnik; myśliwy.

Ćwiczenie 4
Podaj znaczenie podanych wyrazów oraz imiona postaci mitologicznych, od których zostały utworzone: panika, hermetyczny.
Odpowiedzi

Ćwiczenie 1
Odpowiedź jest bardzo obszerna. Wymienię kilka przykładów:
•    Alegorie cech charakteru – najczęściej pojawia się w baśniach i legendach, ale nie tylko, np. pracowitość mrówek (Konik polny i mrówka Ezopa / Biernata z Lublina / Jeana de La Fontaine’a; Na lipę Jana Kochanowskiego), mądrość pszczół (w: O wróżkach i czarodziejach Natalii Gałczyńskiej); także: Furman i motyl; Komar, Komar i mucha; Motyl i chrząszcz; Pszczoła i szerszeń; Pszczoły; Pszczoły i mrówki; Pszczółka Wół i mrówka Ignacego Krasickiego; Pchła Szachrajka, Mrówka, Mucha, Pająk i muchy, Stonoga, Żuk Jana Brzechwy.
•    Znak poniżenia, nędzy, krzywdy (np. w Biblii: „Ja zaś jestem robak, a nie człowiek, pośmiewisko ludzkie i wzgardzony u ludu” – Ps. 22(21)); częsty  motyw w literaturze obozowej i łagrowej (wszy).
•    Znak kary (np. biblijne plagi egipskie – komary, Wj 8,12-15, muchy - Wj 8,16-28, szarańcza - Wj 10,1-20).
•    Znak pokory (Ksiądz Robak z Pana Tadeusza Adama Mickiewicza).
•    Skojarzenie z Piekłem i wiecznym odrzuceniem (np. w Biblii: „Gdzie robak nie umiera” - Mk 9, 43-48). Podobnie – Zło (np. Władca Much Williama Goldinga – opracowałam TUTAJ).
•    Zagrożenie (np. Karakony w Sklepach cynamonowych Brunona Schulza).
•  Znak uwstecznienia człowieka (np. zakończenie Wesela w Atomicach Sławomira Mrożka).
• Temat utworów żartobliwych lub satyrycznych (np. Na śmierć motyla przejechanego przez ciężarowy samochód, Satyra na bożą krówkę Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego; „mechaniczne ogrody” Tytusa Czyżewskiego; Karaluchy Stanisława Ignacego Witkiewicza). Także: komizm w scenie z mrówkami w Panu Tadeuszu Mickiewicza.
•    Obecność w ludzkiej codzienności (np. Mrówki blokówki, Zmuchzwierzsię, Faramuchy, Faramuszki, Mucha, Mucha to ja, Mrówkowo, Mrowienia się Mirona Białoszewskiego; Ćmy, Pszczoły Bolesława Leśmiana; Człowiek i stonoga, Moje wszy Anny Świrszczyńskiej).
•    Element przyrody (np. Pszczoła w bursztynie Jana Andrzeja Morsztyna; Pan od przyrody Zbigniewa Herberta; Mrówko ważko biedronko, O wędrówkach po wieżach kościelnych, Pszczoła Jana Twardowskiego; Pszczoła, Pszczoły Leopolda Staffa; Przypowieść o maku Czesława Miłosza; Doktor Muchołapski Erazma Majewskiego); znak normalności (np. pszczoła z Piosenki o końcu świata Miłosza – o symbolicznej obecności owada w wierszu zob. TUTAJ - odpowiedź na Ćwiczenie 1).
•  Eseje filozoficzno-przyrodnicze (np. Życie mrówek,  Życie pszczół, Życie termitów Maurice'a Maeterlincka).
•    Apostrofy do owadów (np. Do motyla Franciszka Karpińskiego).
•    Metafora (tytuł przenośny, np. Szerszeń Ethel Lilian Voynich).

Warto też pamiętać o Dziadów części III („miłość nie na jednym spoczęła człowieku, Jak owad na róży kwiecie”) oraz  Dziadów części IV (motyle, ćmy) Mickiewicza.
"mechaniczny ogródek" Tytusa Czyżewskiego, w: Tuwim Julian, Pegaz dęba, Warszawa 1950, s. 414
Ćwiczenie 2
1/ Teatr awangardowy. 2/ Teatr barokowy. 3/ Teatr elżbietański. 4/ Teatr antyczny (w starożytnej Grecji).

Źródła ilustracji:
1. Walter Gropius, projekt teatru totalnego, na zamówienie Erwina Piscatora, 1927, w: Berthold Margot,  Historia teatru, przeł. Danuta Żmij-Zielińska, Warszawa 1980, s. 511.
2. Wnętrze budynku operowego przy Salvatorplatz w Monachium, rycina Michaela Weninga, 1686, w: Berthold Margot,  Historia teatru..., il. 228 (po s. 328).
3. Teatr elżbietański (rekonstrukcja), w:  Nicoll Allardyce, Dzieje teatru, Warszawa 1974, s. 123.
4. Rzut teatru w Epidauros (mógł pomieścić 14 000 widzów), w: Berthold Margot,  Historia teatru…, il. 92 (po s. 136).


Ćwiczenie 3
Darzbór! – myśliwy;
Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus! - osoba duchowna lub zakonna;
Szczęść Boże! - osoba duchowna, zakonna (często witają się w ten sposób także górnicy);
Czuwaj! - harcerz;
Czołem! - generał;
Do widzenia! - nauczyciel;
Do jutra! – kolega;
Cześć! – kolega.

Ćwiczenie 4
Panika – uczucie nagłego lęku o wysokim nasileniu. Od imienia Pan (rzymski Faun).
Hermetyczny – 1/ szczelnie zamknięty; 2/ zamknięty i niedostępny wpływom zewnętrznym; 3/ dostępny tylko dla niewielkiego kręgu wtajemniczonych; 4/ odnoszący się do hermetyzmu – nurtu filozoficzno-religijnego. Od imienia Hermes.

Ciekawostka!
Zadanie pochodzi z XXXVI Olimpiady Literatury i Języka Polskiego.

poniedziałek, 4 lutego 2019

Nowości książkowe w naszych zbiorach

Szafrańska Karina, Małachowska Ewa, Klonowska Iwona (red.), Wieloaspektowość logopedii, cz. 1, Zaburzenia mowy w cyklu życia, Toruń 2018. ISBN 978-83-231-4002-3 (sygnatury: 178829/1, cz K XXIII-6/1 a)

Znowu bardzo poszukiwana tematyka. W tym tomie mamy m.in.: rozwój mowy, kliniczne zaburzenia rozwoju mowy, Program Wczesnej Profilaktyki Mowy, jąkanie rozwojowe, uczenie się emisji głosu, wpływ stylu życia studentów na jakość funkcjonowania narządu słuchu, pracę logopedyczną z pacjentami dorosłymi, nowe narzędzia komunikacji wspierające osoby z zaburzeniami mowy. Pozycja dostępna także w wersji elektronicznej (sygnatura: IBUK 189).
Szafrańska Karina, Małachowska Ewa, Klonowska Iwona (red.), Wieloaspektowość logopedii, cz. 2, Opcje teoriopoznawcze i metodyczne, Toruń 2018. ISBN 978-83-231-4002-3 (sygnatury: 178829/2, cz K XXIII-6/2 a)

W tomie m.in.: dobór alternatywnej metody komunikacji dla dziecka ze sprzężoną niepełnosprawnością sensoryczną, umiejętności komunikacyjne i językowe u dzieci z diagnozą porodowych urazów mózgu (PUM), koncepcja Bobath w trakcie ustno-twarzowym u chorych z przebytym urazem czaszkowo-mózgowym, rehabilitacja mowy a jakość życia u pacjenta z chorobą neuronu ruchowego, metody terapii afazji i dziecka autystycznego, mutyzm wybiórczy, interwencja logopedyczna w przypadku dziecka z zespołem Smitha-Lemlego-Opitza, onkologopedia, kulturowo-komunikacyjne aspekty niepełnosprawności. Pozycja dostępna także w wersji elektronicznej (sygnatura: IBUK 190).

Borecka-Biernat Danuta, Kurtek Paweł, Woźniak-Krakowian Agata, Radzenie sobie młodzieży w sytuacjach trudnych, Warszawa 2018. ISBN 978-83-8085-744-5 (sygnatury: 178807, cz B XV-2/2 d)

Ważna i potrzebna książka. Omówiono m.in.: problemy młodzieży niepełnosprawnej, autodestruktywność, czyli: agresywność i autoagresywność, samozniszczenie (samobójstwo, samookaleczenie), uzależnienia substancyjne i behawioralne (piercing i tatuowanie, zaburzenia łaknienia, dysmorfofobię), zaburzenia pozorowane.

Kuszak Kinga (red. nauk.), Dziecko w przestrzeniach języka. Wybrane konteksty teoretyczne, wybrane perspektywy praktyczne, Poznań 2018. ISBN 978-83-232-3323-7 (sygnatury: 178772, cz LXII-2/1 h)

Monografia podzielona na trzy części: Przestrzenie języka (języków) i komunikacji – wybrane konteksty teoretyczne, Dziecko w przestrzeniach języka (języków) – między teorią a praktyką oraz Dziecko w przestrzeniach języka (języków) – wybrane konteksty praktyczne. W poszczególnych częściach przedstawiono m.in. zagadnienia: neologizmy i neosemantyzmy w języku dziecka przedszkolnego, film animowany a dziecko, literatura dla najmłodszego odbiorcy, język migowy a dziecko, rozumienie przez uczniów dwujęzycznych polskich przysłów i związków frazeologicznych, rozmowy (a raczej ich brak) w języku polskim w rodzinach Polaków za granicą, dziecko dwujęzyczne w przedszkolu i klasach początkowych, umiejętności komunikacyjne dziecka autystycznego, dziecko ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi „w przestrzeni języka obcego”.
Augustynek Andrzej, Wprowadzenie do psychologii, Warszawa 2018. ISBN 978-83-8085-738-4 (sygnatury: 178833, cz V-3/40)

Podręcznik zawierający podstawową i aktualną wiedzę psychologiczną, adresowany do szerokiego grona odbiorców – głównie (chociaż nie tylko) lekarzy, pedagogów i studentów. Zawiera takie zagadnienia, jak: biologiczne podstawy psychiki, pamięć i uczenie się, myślenie i rozwiązywanie problemów, zdolności i inteligencja, emocje, stres, motywacja, osobowość, komunikacja interpersonalna, negocjacje, konflikt (jego rodzaje i cechy), wywieranie wpływu (manipulacja, oddziaływanie podprogowe, sugestia, hipnoza, sugestopedia, efekt placebo, narkoanaliza, infradźwięki, manipulacja elektroniczna), psychologiczne aspekty funkcjonowania człowieka w drugiej dekadzie XXI wieku (Internet, telefon komórkowy i smartfon), kierowanie karierą, zaburzenia psychiczne i ich leczenie.

Michałek Barbara, Góral Anita, 90 lat Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej im. Józefa Lompy w Katowicach (1928-2018). Z tradycją w przyszłość, Katowice [2018]. ISBN 978-83-921212-7-5 (sygnatury: 178747-8, cz  IB V / IV / 10)

Tej pozycji nie chciałyśmy pominąć, ponieważ jest „nasza”. 90 lat istnienia biblioteki stanowi znakomitą okazję do zaprezentowania jej historii i dorobku w jubileuszowej publikacji. Ukazujemy wczoraj i dziś naszej placówki. Początki oraz bolesne wojenne losy, a także niełatwą egzystencję w powojennej rzeczywistości – i  jednocześnie pełną wielkich sukcesów, związanych z rozwojem placówek filialnych. Nie chcemy skupić się jedynie na przeszłości, z której wyrastamy, ale zależy nam na rozwoju, czyli interesuje nas przyszłość, ku której idziemy. Na tej drodze jest szczególnie istotny przystanek – nasze dzisiaj. (Ze Wstępu).

Marcol Anna, Kwartalnik "Biblioteka - Centrum Informacji" (2008-2017). Popularyzator wykorzystania nowoczesnych technologii w bibliotekach szkolnych, Katowice 2018. ISBN 978-83-921212-6-8 (sygnatury: B 1379, cz B XV-1/1 c)

Powód – jak wyżej. Dr Anna Marcol jest naszą pracownicą, liderką w zakresie szkoleń nauczycieli (stacjonarnie i online). Tym razem prezentuje czasopismo bardzo przydatne nauczycielom bibliotekarzom. Powstanie kwartalnika zbiegło się w czasie z kolejną edycją programu Ministerstwa Edukacji Narodowej Internetowe centra informacji multimedialnej w bibliotekach szkolnych i pedagogicznych (współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego), dzięki któremu wiele szkół i placówek oświatowych pozyskało niezbędny sprzęt komputerowy. Pojawienie się nowego czasopisma dla nauczycieli bibliotekarzy dotyczącego wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK), było zatem odpowiedzią na potrzeby czasu.