W szkole lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku uczono nas propagandowej piosenki, w której powtarzały się słowa:
„Rosną w miastach domy z czerwoniutkiej cegły,
domy wznosi murarz, bo w tej pracy biegły”
14 lutego to niekoniecznie tylko Dzień Zakochanych, ale również… Dzień Murarza. Zatem DOM… Budzi tysiące skojarzeń. Może przypomnimy niektóre jego literackie ujęcia?
W polskiej tradycji ważny jest dworek szlachecki (np. „Pan Tadeusz” Mickiewicza - TUTAJ, „Rodzina Połanieckich” Sienkiewicza, „W małym dworku” Witkiewicza), ale też wiejska chata (motyw wsi TUTAJ). Nierzadko pojawia się kamienica (np. w humorystycznym wątku Krzeszowskich z „Lalki” Prusa - TUTAJ, w „Granicy” Nałkowskiej – TUTAJ, „Dziewczętach z Nowolipek” Gojawiczyńskiej, „Duchu starej kamienicy” Onichimowskiej). Rzadziej – wieżowiec (np. „Ja stróż latarnik nadaję z mrówkowca” Mirona Białoszewskiego, TUTAJ).
Dom bywa bezpiecznym schronieniem, azylem, miejscem wytchnienia dla rodziny (np. "Pieśń o domu" Konopnickiej, „Noce i dnie” Dąbrowskiej, „Dom nad rozlewiskiem” Kalicińskiej, "Rodzinny dom to istny raj..." Jana Kubisza, „Dom rodzinny” Józefa Barana), źródłem siły (np. "Przeminęło z wiatrem" Mitchell), ale także…
… metaforą - synonimem Ojczyzny (np. wspomniany wiersz Konopnickiej, w którym opalizują znaczenia), tradycji, kultury, np. „Dom utkany ze świtu” Nevera (Navarro) Scotta Momadaya - TUTAJ,
… miniaturą społeczeństwa, np. „Granica” Nałkowskiej,
… miejscem "z brakiem", np. "O chłopcu, który szukał domu" Jurgielewiczowej (TUTAJ); miejscem smutnym (dom dziecka), np. „Łańcuszek” Iwony Sobolewskiej, „Czarek” Ryszarda Wojciecha Kowalskiego, namiastką, np. świetlica środowiskowa w „Chłopcach z ulic miasta” Haliny Górskiej,
… miejscem opuszczonym, np. „Dom” Josha Simmonsa, „Tajemnica opuszczonego domu” Arne Lindmo,
… niedostępną budowlą, np. "Dom o Siedmiu Szczytach" Nathaniela Hawthorne’a (TUTAJ), „Dom ze snu” Agathy Christie,
… tajemniczym labiryntem, pełnym korytarzy i schodów, np. "Tajemniczy ogród” Burnett,
… zagrożeniem, pułapką, np. "Domofon" Miłoszewskiego, "Misery" Kinga, „Domek Pod słowikami” Christie; miejscem niegościnnym, nieprzyjaznym, np. „Złowrogi dom” R. A. Montgomery’ego (z serii książek paragrafowych); pełnym zbrodni, np. "Krzywy domek" (Crooked House) Christie…
Bywa też…
… nawiedzony, np. „Zagłada domu Usherów” Edgara Allana Poe’a, „Dom stu szeptów” Grahama Mastertona,
… usytuowany (niemal) na odludziu, na pograniczu świata i innego wymiaru, np. „Dom na granicy światów” Williama Hope’a Hodgsona (TUTAJ),
… wiecznie się oddalający, np. „Dookoła mgła” Edwarda Stachury:
„Lecz gdzie jest ten dom, jak tam idzie się doń?
Gdzie jest ta stanica, gdzie progi te są? (…)
Lecz gdzie rzeka ta, gdzie rzucony jest most?
Gdzie sad ten jest biały, jabłonki gdzie są?
Na drzewach owoce i strąca je wiatr,
Do kosza je zbiera ta ręka jak kwiat”
… z utopii, np. szklane domy z "Przedwiośnia" Żeromskiego (TUTAJ),
… bez przyszłości, w którym gości tylko przeszłość, np. "Dom kobiet" Nałkowskiej…
Również…
… wymarzony, wyczekany, np. „Wymarzony do Ani” Lucy Maud Montgomery,
… z fantazji, czyli baśniowy, czarodziejski, np. chatka na kurzej stopce - posiadłość Baby Jagi, dom Bilba i Froda Bagginsów z „Hobbita…” i „Władcy Pierścieni” J.R.R. Tolkiena.
Sporo go w poezji, np. u Kochanowskiego, cytowanego Stachury, Broniewskiego („Rysunek”), Gałczyńskiego („Opis domu poety” – inne domy i mieszkania pisarzy TUTAJ), Herberta („Dom”)… O domu można pisać bez końca, więc chyba już nie trzeba dłużej udowadniać tezy, że 14 lutego życzliwe myśli warto skierować… także do murarzy.
Tekst piosenki „Rosną w miastach domy” wg: Zbigniew Adrjański (wybór i komentarz), Śpiewnik "Iskier". Pieśni i piosenki na różne okazje, wyd. 2, Warszawa 1976, s. 160-161 (sygn. 71896).
Ilustracja - źródło Pixabay.com
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz