„Jest taki dzień, bardzo ciepły, choć grudniowy,
Dzień, zwykły dzień, w którym gasną wszelkie spory”
(„Dzień jeden w roku” (Jest taki dzień), tekst: Krzysztof Dzikowski, muz. Seweryn Krajewski)
W kalendarzu istnieje Dzień Łagodzenia Konfliktów, czyli International Day of Peace, który przypada 21 września. Wydaje się, że można by dodać jeszcze drugą datę – 24 grudnia. Dziś poruszymy temat konfliktu w literaturze. Może to być konflikt…
... Interesów, np. "Klient" Johna Grishama (prawniczka jest skłonna do złamania prawa, by obronić nastolatka ściganego przez mafię... i przez adwokata).
… Małżeński, np. „Madame Bovary” Gustave’a Flauberta, "Anna Karenina" Lwa Tołstoja, "Granica" Zofii Nałkowskiej (TUTAJ).
… Rodzinny: między rodzeństwem, np. Kain i Abel (Rdz 4, 1-14)… Między rodzicami a dziećmi, często w postaci sporu o idee, tj. konflikt pokoleń, np. „Tango” Sławomira Mrożka... Między ojcem a dziećmi, np. „Doktor Piotr” Stefana Żeromskiego… Także o spadek, np. „Skąpiec” Moliera… Między matką a dziećmi, np. Aniela Dulska i Zbyszko w "Moralności Pani Dulskiej" Gabrieli Zapolskiej… Między teściową a synową, np. „Barbara Radziwiłłówna” Alojzego Felińskiego… Między teściem a synową, np. „Maria” Antoniego Malczewskiego. Również konflikt między rodzinami, np. „Romeo i Julia” Williama Szekspira.
… Pokoleniowy (poza rodziną), np. między romantykami a pozytywistami w „Lalce” Bolesława Prusa, „My i wy” Aleksandra Świętochowskiego, „Do młodych” Adama Asnyka. To często konflikt pokoleń literackich.
… Sąsiedzki, np. „Zemsta” Aleksandra Fredry, „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza, „Romeo i Julia na wsi” Gottfrieda Kellera (TUTAJ).
… Społeczny, polityczny, np. poezja „proletariacka”, „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego („Wyście sobie, a my sobie. / Każden sobie rzepkę skrobie”), „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego (Baku, zakończenie powieści)… Etniczny, np. „Nagość życia. Opowieści z bagien Rwandy”, „Sezon maczet”, „Strategia antylop” Jeana Hatzfelda… Religijny (wojny i prześladowania religijne), np. „Krzyżowcy” Zofii Kossak, dokument "Ocalona, aby przebaczyć" Immaculée Ilbagizy i Steve'a Erwina.
... Szkolny, np. przemoc wobec nauczyciela w "Szkole" Jacka Dehnela... Wobec koleżeństwa, np. "Teraz twoja kolej! Opowiadania na temat przemocy w szkole" Elisabeth Zöller.
… Światopoglądowy, np. „Dzieje Apostolskie” - spory między faryzeuszami, saduceuszami i Pawłem Apostołem o zmartwychwstanie (Dz 23, 6-9), kłótnie faryzeuszy z saduceuszami w „Judaszu z Kariothu” Karola Huberta Rostworowskiego.
… Psychiczny, wewnętrzny, konflikt sumienia (moralny), np. „Antygona” Sofoklesa, "Hamlet" i „Makbet” Williama Szekspira (TUTAJ), wewnętrzne rozdarcie bohaterów romantycznych, "Zbrodnia i kara" Fiodora Dostojewskiego, postawy pisarzy okresu totalitaryzmu („Hańba domowa” Jacka Trznadla), „Podwójne dno” Kazimierza Wierzyńskiego:
„Rosło piękno nie do pojęcia
I skotłowana rosła zbrodnia,
Ta sama nosiła je ziemia
I człowiek po niej szedł ten sam
Co ja i ty,
Rozdarty sprzecznością,
Podwójny człowiek,
Zarazem dobry
I zły.”
Także uczuciowy (miłość z brakiem wzajemności lub z przeszkodami), np. "Cierpienia młodego Wertera" Johanna Wolfganga Goethego, "Duma i uprzedzenie" Jane Austen.
… W środowisku pracy: na polu pracodawca - pracownicy, np. "Germinal" Emila Zoli, "Tkacze" Gerharta Hauptmanna… Między pracownikami, np. walka z tzw. wrogim elementem: "Węgiel" Aleksandra Ścibor-Rylskiego i wiele powieści produkcyjnych.
… Zbrojny: międzynarodowy (to często eufemistyczny synonim wojny)... Między dwoma państwami lub lokalny, np. wojna 1919-1920 (TUTAJ, TUTAJ), „Wojna futbolowa” Ryszarda Kapuścińskiego… Globalny, np. „Przygody dobrego wojaka Szwejka podczas wojny światowej” Jaroslava Haška, „Sól ziemi” Józefa Wittlina (TUTAJ), „Gdzie byłeś, Adamie?” Heinricha Bölla (TUTAJ), „Młode lwy” Irwina Shawa (TUTAJ). Więcej przykładów TUTAJ.
Ze szkoły pamiętamy dyskusje o konflikcie tragicznym (nierozwiązywalnym) w „Antygonie” Sofoklesa czy „Konradzie Wallenrodzie” Mickiewicza. Świat (nie tylko świat przedstawiony) jest bardzo skonfliktowany. Dobrze byłoby, aby Dzień Łagodzenia Konfliktów – praktycznie stosowany – następował 365 dni w roku. Może warto popatrzeć wyżej. Ponad. Przecież ludzie „nie kłócą się nigdy wtedy, kiedy patrzą razem w gwiazdy”. Tak napisała Halina Górska w „Chłopcach z ulic miasta” - obowiązkowej, wartościowej i pouczającej lekturze szkolnej z mojego dzieciństwa.
